Doğaya saygılı, gezegeni koruyan, sürdürülebilir bir yaşam için önemli olan pek çok kavram vardır. Bunlardan ikisi ise “yeniden kullanım” alanında hayatlarımızda yer edinmiş olan geri dönüşüm ve ileri dönüşümdür.
Birbirlerine sıklıkla karıştırılan bu iki kavram sayesinde sürdürülebilir yaşam adına çok önemli adımlar atılabilir. Öncelikle bu iki kavramı inceleyip ileri dönüşüm ve geri dönüşüm arasındaki farkı anlatacağız. Ardından bu iki kavram çerçevesinde ev ve ofislerde çevre dostu uygulamalar yapmanızı sağlayacak bazı fikirlerden bahsedeceğiz.
Geri dönüşüm ve ileri dönüşüm nedir?
İleri dönüşüm ve geri dönüşüm arasındaki fark, aslında iki kavramın açıklamasında gizlidir. Peki, geri dönüşüm ve ileri dönüşüm aslında ne demektir?
Geri dönüşüm (recycling); artık kullanılamayacak durumda olan, işlevini ya da değerini yitiren bir ürünün çeşitli endüstriyel uygulamalardan geçmesinin ardından yeni bir forma kavuşmasını anlatan terimdir. Bu geri dönüşüm yolculuğunun çıktısı, aynı amaçla kullanılabilen bir ürün olabileceği gibi farklı formda bambaşka amaçla kullanılan bir ürün de olabilir. Örneğin defterlerin dönüşüm yolculuğunun ardından ambalajlara dönüştürülmesi geri dönüşüme örnek verilebilir.
İleri dönüşüm (upcycling) ise endüstriyel bir süreç değildir. İleri dönüşüm uygulamalarında eskiyen ve artık kullanılamayacak durumda olan eşya, çeşitli pratik uygulamalar ile yeniden kullanım için hayata döndürülür. Yenilenen ürün, amacına uygun ya da amacı dışında kullanılabilir. Çeşitli kendin yap uygulamaları (DIY) ileri dönüşüme güzel birer örnek olarak kabul edilebilir. Örneğin kırılmış eski bir bardağı yapıştırıp boyamak ve ardından kalemlik olarak kullanmak ileri dönüşüm uygulamalarından biridir.
Geri dönüşüm ve ileri dönüşüm arasındaki fark nedir?
Her ne kadar farklı süreçlerin söz konusu olduğu iki kavram olsalar da ileri dönüşüm ve geri dönüşümün çok önemli bir ortak noktası vardır: Tüketimi azaltmak ve bu sayede sürdürülebilir yaşama destek olmak. Tüketimin azalması ile birlikte üretim nedeniyle oluşabilecek dolaylı karbon ayak izi azalabilir ve bu da küresel ısınma potansiyelini düşürebilir.
Dilerseniz karbon ayak izi hakkında detaylı bilgi almak için “Küresel Isınmayı Nasıl Önleyebiliriz: Banyoda Su ve Karbon Ayak İzini Azaltma Yolları” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Peki, ev ve ofislerde ileri dönüşüm nasıl hayata geçirilebilir ya da geri dönüşüme nasıl katkı sağlanabilir?
Geri dönüşüm için yapılabilecekler
Bahsettiğimiz gibi geri dönüşüm endüstriyel bir süreçtir. Bu sebeple evde ya da ofiste geri dönüşüm ile ilgili doğrudan bir uygulama yapmanız mümkün olmayabilir. Fakat tüketim alışkanlıklarını değiştirilebilir ya da çeşitli yöntemlerden yararlanarak geri dönüşüme katkı sağlayabilirsiniz.
İhtiyaç dışı tüketim yapmamak, geri dönüşüm ve yaşanabilir bir gelecek için yapılabilecek en önemli şeylerden biridir. Bu sayede oluşabilecek atıklar engellenebilir, hatta karbon ayak izi oluşumu azaltılarak daha çevre dostu bir yaşam sürülebilir.
Satın alınacak ürünlerin geri dönüştürülebilir malzemeler olması ya da geri dönüştürülmüş atıklardan yapılan ürünlerin tercih edilmesi, sürdürülebilir geleceğe destek sağlamak anlamına gelir.
Yaşam alanınızda ya da evinizde atık yönetimi yapmak, geri dönüşüme katkı sağlamanın en kısa yoludur. Peki, geri dönüştürülebilen maddeler nelerdir? Kağıt, cam, metal, alüminyum, tekstil ve ahşap ürünler, bazı plastik ürünler, elektronik ürünler, piller, araç lastikleri, hatta bitkisel yağlar ve motor yağları bile geri dönüştürülebilir atıklar arasında yer alır. Bu atıklar çöpe atılmak yerine ev ve ofislerde ayrıştırılabilir ve ardından ilgili kategorideki geri dönüşüm konteynerlerine atılabilir. Meyve kabukları gibi organik atıklar ise bahçeye ya da bitki toprağına gömülebilir. Ayrıca makarna suyu da çöpe dökülmek yerine yemeklere katılarak su tasarrufu sağlanabilir.
Bazı plastik poşetler, ıslak ve kağıt havlular, çocuk bezleri, floresanlar, straforlar gibi ürünler geri dönüştürülemeyen atıklar arasında yer alır. Bu sebeple bu ürünleri çevre bilinci ile tüketmek daha sağlıklı olabilir.
İleri dönüşüm için yapılabilecekler
İleri dönüşüm, bir ürünü atık olarak kabul etmek yerine çeşitli uygulamaların ardından yenilemek ve kullanıma uygun hale getirmektir. İşin içine hayal gücü de katılarak evde ve ofiste yapılabilecek bazı uygulamalar ile yaratıcı ileri dönüşüm fikirlerine hayat vermek mümkün olabilir.
Eski bavul, sepet ya da şifonyer gibi mobilyalar gerekli ise zımparalanıp onarıldıktan sonra doğa dostu bir boya ile boyanarak yenilenebilir. Böylece evlerde ek depolama alanlarına daha az maliyetle ve daha doğa dostu bir şekilde ulaşılabilir.
Ambalaj kartonlarından çocuk oyuncakları ve sepetler yapmak ya da eski giysilerden çanta yapmak gibi uygulamalar da evlerde kolaylıkla hayata geçirilebilecek ileri dönüşüm uygulamaları arasında yer alır.
Eski ya da kırılmış bardaklar onarıldıktan sonra kalemlik olarak kullanılabilir ya da küçük bardaklar bir çerçeveye yapıştırılıp dekoratif obje haline getirilebilir. Bu objeyi dilerseniz evde, dilerseniz ofiste kullanabilirsiniz.
Eski ve küçük boyutlu çocuk oyuncakları lambaderlere, abajurlara yapıştırılıp dekoratif bir aydınlatma ürünü tasarlanabilir.
Eski gazete ve dergilerdeki fotoğraflar kesilip çerçevelere yapıştırılabilir ve dikkat çekici kolajlar oluşturulabilir. Arta kalan kağıtları da geri dönüşüm için ayırmak unutulmamalıdır.
İleri dönüşüm ile ilgili uygulanabilecek pek çok fikir vardır. İhtiyacınız doğrultusunda, ileri dönüşüm yapacağınız ürün ve hayal gücünüz ile dilediğiniz fikri hayata geçirebilirsiniz.
